مقایسه گلوب ولو با گیت ولو: کدام بهتر است؟

شیرهای صنعتی یا ولوها از اجزای کلیدی در بسیاری از سیستم‌های لوله‌کشی هستند و انتخاب صحیح آن‌ها نقش بسزایی در کارایی، ایمنی و طول عمر سیستم دارد. در میان انواع مختلف شیرآلات صنعتی، گلوب ولو (Globe Valve) و گیت ولو (Gate Valve) دو نوع پرکاربرد هستند که هرکدام ویژگی‌ها، مزایا و معایب خاص خود را دارند. در این مقاله به معرفی این دو نوع شیر، بررسی انواع آن‌ها و مقایسه جامع بین آن‌ها خواهیم پرداخت تا مشخص شود در چه شرایطی کدام یک انتخاب بهتری است.

گلوب ولو چیست؟

گلوب ولو یا همان شیر سوزنی یکی از پرکاربردترین شیرهای کنترلی در صنایع مختلف است. طراحی آن به گونه‌ای است که جریان سیال از طریق یک دیسک متحرک که روی یک نشیمنگاه قرار می‌گیرد، تنظیم یا قطع می‌شود. مسیر جریان در گلوب ولو اغلب به صورت Z شکل یا زاویه‌دار طراحی شده که باعث تغییر جهت جریان و افت فشار می‌شود.

مزایای گلوب ولو:

– قابلیت تنظیم جریان (Throttle): گلوب ولو انتخابی مناسب برای تنظیم دقیق جریان سیال است.

– آب‌بندی مناسب: به دلیل تماس مستقیم دیسک با نشیمنگاه، آب‌بندی خوبی ایجاد می‌شود.

– عمر طولانی در شرایط کنترل فشار: در کاربردهایی که نوسانات فشار زیاد است، گلوب ولو عملکرد مناسبی دارد.

معایب گلوب ولو:

– افت فشار بالا: به دلیل مسیر پرپیچ و خم جریان، افت فشار نسبت به گیت ولو بیشتر است.

– نیاز به نیروی بیشتر برای باز و بسته شدن: به‌خصوص در اندازه‌های بزرگ‌تر.

– سرعت پایین باز و بسته شدن: به دلیل طراحی پیچیده‌تر.

گیت ولو چیست؟

گیت ولو یا شیر دروازه‌ای، نوعی شیر خطی است که برای باز و بسته کردن کامل جریان طراحی شده است. دیسک آن به صورت یک صفحه یا گِیت عمودی حرکت می‌کند و جریان را به طور کامل قطع یا وصل می‌کند. طراحی ساده و مستقیم گیت ولو باعث شده این نوع شیر برای استفاده در سیستم‌هایی که نیاز به قطع و وصل کامل جریان دارند، بسیار مناسب باشد.

مزایای گیت ولو:

– افت فشار کم: در حالت کاملاً باز، مسیر جریان تقریباً مستقیم و بدون مانع است.

– قابلیت عبور جریان‌های حجیم: برای سیستم‌های با دبی بالا بسیار مناسب است.

– ساختار ساده و کم‌هزینه: تعمیر و نگهداری آسان‌تر نسبت به گلوب ولو.

معایب گیت ولو:

– عدم مناسب بودن برای تنظیم جریان: برای کنترل دبی طراحی نشده و در صورت استفاده برای تنظیم جریان ممکن است به دیسک و نشیمنگاه آسیب وارد شود.

– سرعت پایین باز و بسته شدن: به دلیل مسیر حرکت بلند دیسک.

– امکان گیر کردن در حالت نیمه باز: به‌خصوص در سیالات دارای ذرات معلق.

انواع گیت ولو

گیت ولوها براساس طراحی دیسک و نوع عملکرد به چند دسته تقسیم می‌شوند:

۱. گیت ولو با دیسک موازی (Parallel Gate Valve):

در این مدل، دو دیسک موازی با یک اسپیسر بین آن‌ها قرار دارد. عملکرد خوب در فشارهای پایین و مقاومت در برابر خوردگی از ویژگی‌های این نوع است.

۲. گیت ولو با دیسک گوه‌ای (Wedge Gate Valve):

شایع‌ترین نوع گیت ولو است. دیسک به صورت گوه‌ای طراحی شده و در زاویه‌ای نسبت به بدنه قرار می‌گیرد که آب‌بندی بهتری ایجاد می‌کند. این نوع خود به سه مدل تقسیم می‌شود:

– گوه جامد (Solid Wedge)

– دیسک گوه انعطاف‌پذیر (Flexible Wedge)

– گوه شکاف‌دار (Split Wedge)

۳. گیت ولو با ساقه صعودی (Rising Stem Gate Valve):

در این مدل، ساقه هنگام باز و بسته شدن، بالا و پایین می‌رود و وضعیت شیر را می‌توان از روی موقعیت ساقه تشخیص داد.

۴. گیت ولو با ساقه غیرصعودی (Non-Rising Stem Gate Valve):

در این مدل، ساقه ثابت می‌ماند و تنها دیسک بالا یا پایین می‌رود. برای فضاهای محدود مناسب است.

تفاوت گلوب ولو و گیت ولو

کدام بهتر است؟

پاسخ به این سؤال بستگی به کاربرد مورد نظر دارد. در شرایطی که نیاز به تنظیم دقیق جریان وجود دارد (مانند سیستم‌های بخار، خطوط فشار متغیر یا کنترل دقیق سیالات)، گلوب ولو گزینه مناسبی است. اما اگر هدف اصلی قطع و وصل کامل جریان بدون نیاز به کنترل باشد (مانند خطوط اصلی انتقال آب یا نفت)، گیت ولو انتخابی اقتصادی‌تر و مؤثرتر خواهد بود.

همچنین گیت ولو به دلیل افت فشار کمتر، در خطوط طولانی و با دبی بالا عملکرد بهتری دارد. اما گلوب ولو برای سیستم‌های فرآیندی و کنترلی کاربرد دارد که نیاز به دقت در مدیریت جریان سیال دارند.

نتیجه‌گیری

هر دو شیر گلوب و گیت نقش مهمی در صنایع مختلف دارند، اما انتخاب بین آن‌ها باید براساس نوع کاربرد، فشار کاری، نیاز به تنظیم جریان و هزینه‌های بهره‌برداری و نگهداری صورت گیرد. آشنایی با ویژگی‌ها، مزایا و معایب هر کدام به تصمیم‌گیری صحیح کمک شایانی می‌کند. در یک جمله می‌توان گفت:

– برای کنترل جریان، گلوب ولو

– برای قطع و وصل ساده، گیت ولو