معنی کلمه هور و تلفظ آن
کلمه «هور» از واژههای کهن و چندمعنایی زبان فارسی است که در متون ادبی، جغرافیایی و حتی اسامی خاص کاربردهای گوناگونی دارد. در ادامه با لغتنامه تور دانش همراه باشید تا معانی و ریشههای مختلف آن بررسی شود.
معنی کلمه «هور» در لغتنامه دهخدا
در لغتنامه دهخدا، «هور» چنین آمده است:
«هور. (اِ) نامی است از نامهای آفتاب. خور، خورشید، شمس، شارق، ذکاء، شید، بیضا، سور (سانسکریت). مهر.»
– همچنین «هور. (اِخ) نام یکی از نجبای معاصر با بهرام گور.»
– در بخش معانی قدیمیتر: هور به معنی «دریای خرد که به ریزش آب به بیشهها…» و همچنین «هور: ج، اهوار» نیز ذکر شده است.
بنابراین در دهخدا، یکی از معانی اصلی «هور» همان «آفتاب / خورشید» است و در کاربردهای قدیمیتر، معانی دیگری هم در متون کهن دارد.
معنی «هور» در فرهنگ فارسی
– فرهنگ معین: «هور: آفتاب، خورشید؛ ستاره؛ بخت، طالع»
– فرهنگ عمید: معنی «خورشید؛ آفتاب»، و نیز «ستاره، بخت، طالع» ذکر شده است.
– در بعضی منابع معاصرتر، «هور» گاهی به معنی «تالاب، مرداب، آبگیر و منطقهای که آب در آن جمع شده باشد» نیز به کار رفته است.
به این ترتیب، در زبان فارسی «هور» هم به عنوان یک واژه شاعرانه / ادبی برای خورشید به کار رفته و هم در برخی کاربردهای محلی برای اشاره به بخشهایی از طبیعتِ آبی (مانند هورالعظیم) کاربرد دارد.
ریشه کلمه «هور»
رد ریشههای «هور» در منابع موجود نشان میدهد:
– بعضی منابع ریشه «هور» را اوستایی میدانند.
– دکتر کزازی گفته است: «هور، در معنی خورشید، در پهلوی هوَر (hwar) ریختی است از خوَر (xwar) در پهلوی و دری کهن»
– در متون کهن فارسی، «خور / خوَر» به معنی خورشید رایج بوده است، و «هور» گاه شکل تغییریافته آن است.
پس ریشهی قدیمیترِ واژه مرتبط با «خور / خُور» (خورشید) است و شکل «هور» یکی از صورتی است که در شعر و ادبیات به کار رفته است.
تلفظ «هور»
تلفظ «هور» به فارسی به صورت /hur/ یا /hoor/ ذکر شده است.
در برخی گویشها واژه به صورت «هُوَر» (با تأکید بر واو) تلفظ میشود.
معنی اسم «هور»
وقتی «هور» به عنوان اسم به کار میرود، این معانی به آن نسبت داده شده است:
– خور، خورشید، مهر
– در ثبت احوال و سایتهای اسمگذاری، ذکر شده که «ریشه اسمی هور اوستایی است».
– بعضی منابع میگویند: «از شخصیتهای شاهنامه، نام دانایی پرهیزکار در زمان بهرام گور» نیز به عنوان یکی از معانی تاریخی اسم هور ذکر شده است.
معنی «هور» در جغرافیا
در جغرافیا، «هور» اغلب به تالاب، مرداب یا آبگیر بزرگ گفته میشود، و یکی از مشهورترین نمونهها:
– هورالعظیم: یک تالاب مرزی بین ایران و عراق است، که یکی از بزرگترین تالابهای ایران است.
– در منابع طبیعتشناسی یکی از تعاریف «هور» این است: «هور مکانی در طبیعت است که آب در آن مانده و گیاهان کوتاه بیشتر از جنس علف و نی در آن روییده باشد و عمق آن بین ۶ تا ۱۲ متر باشد؛ معمولاً آب در هور غیر روان است و حرکت نمیکند.»
بنابراین وقتی «هور» در نام مکانی دیده میشود، غالباً به معنی تالاب یا مردابی است.
«هور» در شاهنامه و ادب فارسی
در ادبیات کهن و در شاهنامه و شعرهای پس از آن، «هور» گاهی به معنی خورشید یا روشنایی به کار رفته است. در لغتنامه دهخدا برای «هور» جملات شعری نقل شده است:
– «به نیروی یزدان که او داد زور / بلند آفرینندهٔ ماه و هور.»
– «بدان گهی که هور قیرگون شود / چو روی عاشقان شود ضیای او.»
و در متون قدیمی، «هور» به عنوان یکی از اسامی خورشید یا معنای روشنایی، طالع و بخت هم ظاهر شده است.
«پسران هور» به چه معنا است؟
وقتی گفته میشود «پسران هور»، میتوان این تعبیر را داشت:
– اگر منظور «هور» در معنای جغرافیایی (تالاب یا منطقه هور) باشد، «پسران هور» میتواند به افرادی اشاره کند که از منطقهی هور یا اطراف آنند، یا کسانی که با آن منطقه مرتبطاند.
– اگر منظور «هور» به معنی خورشید / روشنایی باشد، «پسران هور» میتواند به معنی «فرزندان نور / فرزندان روشنی» باشد — استعاری و ادبی.
اما در واقع، سریال «پسران هور» که در تلویزیون ایران پخش میشود، داستانش حول قرارگاه سری نصرت و زندگی شهید علی هاشمی و همراهانش در دوران جنگ است.
یعنی در این عنوان، «هور» احتمالاً به تالاب هورالعظیم یا به منطقهای که عملیات در آن صورت گرفته اشاره دارد، و «پسران هور» یعنی افرادی که در آن منطقه یا نزدیک آن عرصه دفاعی فعالاند.
معنی «هور» به عربی
در عربی، «هور» (Hawr / Һawr) به معنای مَرج، لجنزار، باتلاق، تالاب آمده است. در نام «هورالعظیم»، «هور» به این معناست.
همچنین در متون قدیمی عربی، «هور» گاهی معنای وسیعتری از زمین مرطوب را نیز دارد.
معنی «هور» به انگلیسی
در ترجمه انگلیسی، «هور» معمولاً چنین معانی دارد:
– sun, sunlight, sunshine — وقتی در معنی خورشید به کار رود.
– marsh, swamp, wetland, lagoon, backwater, marshland — وقتی به معنی تالاب / مرداب به کار رود
– Hoor (به عنوان نام خاص) — وقتی «هور» به عنوان اسم استفاده شود.
