تور دانش مرجع اطلاعات عمومی
برای اطلاع از معنی کلمه خدنگ با این پست از لغتنامه تور دانش همراه باشید.
معنی خدنگ در لغتنامه دهخدا
درختی است بسیار سخت که از چوب آن نیزه و تیر و زین اسب سازند و تیر خدنگ و زین خدنگ به این اعتبار گویند.
معنی خدنگ در فرهنگ فارسی
کلمه “خدنگ” دو معنی اصلی دارد:
۱. درختی با چوب سخت
- خدنگ درختی است که چوب آن بسیار سخت و محکم است. از این چوب برای ساخت تیر و نیزه و همچنین زین اسب استفاده می‌شده است.
- به دلیل صاف و راست بودن چوب این درخت، به طور مجاز به معنی تیر نیز به کار می‌رفته است.
- برخی معتقدند که خدنگ نوعی گز است.
۲. جونده‌ای از راسته سنجاب‌سانان
- خدنگ به نوعی جونده نیز اشاره دارد که هنگام خطر به سرعت و به طور مستقیم به سمت درخت فرار می‌کند.
- ریشه این معنی از کلمه باستانی “خط‌اَنگ” به معنی “مسیر مستقیم یا خط مستقیم را طی کردن” گرفته شده است.
- این جونده به خاطر حرکت سریع و مستقیم خود به این نام معروف شده است.
مترادف خدنگ
پیکان، تیر، صاف و محکم
معادل انگلیسی کلمه خدنگ
white poplar
arrow
rigid
shaft
معنی عامیانه خدنگ چیست؟
در کنار معانی اصلی “خدنگ” که در بخش قبلی ذکر شد، این کلمه در زبان عامیانه به دو معنی دیگر نیز به کار می‌رود:
۱. نوچه، خدمتکار
- در برخی از مناطق، از “خدنگ” به عنوان نوچه یا خدمتکار کسی یاد می‌شود.
- این معنی به احتمال زیاد از سلسله مراتب موجود در دربار پادشاهان نشأت گرفته است، جایی که “خدنگ” به عنوان نگهبان یا محافظ شخصی پادشاه عمل می‌کرد.
۲. فرد چاپلوس و متملق
- در سال‌های اخیر، به طور خاص در فضای مجازی، از “خدنگ” برای اشاره به فردی استفاده می‌شود که هم چاپلوس و هم متملق است.
- این معنی به طعنه و کنایه به کار می‌رود و بار منفی دارد.
توجه:
- استفاده از “خدنگ” با معنی دوم در زبان رسمی غلط است و بهتر است از آن پرهیز شود.
- به دلیل رواج یافتن این معنی در فضای مجازی، ممکن است در برخی از مکالمات عامیانه نیز شنیده شود.
مگه من خدنگ توأم یعنی چه؟
این عبارت به طور غیررسمی و با لحنی کنایه‌آمیز برای نشان دادن نارضایتی یا خشم از کسی که از شما می‌خواهد کاری را انجام دهید که به نظر شما غیرمنطقی یا نامناسب است، استفاده می‌شود.
معنی ضمنی این عبارت این است که شما وظیفه‌ای برای انجام کار مورد نظر ندارید و انجام آن را زیر سؤال می‌برید. در لحن عامیانه معنی این جمله به این صورت است: مگه من خدمتکار یا نوچه توأم؟
در برخی موارد، این عبارت می‌تواند به عنوان طنز یا شوخی نیز استفاده شود.
معنی تیر خدنگ
عبارت “تیر خدنگ” دو معنی اصلی دارد:
۱. تیر ساخته شده از چوب درخت خدنگ:
- همانطور که در پاسخ قبلی به “معنی خدنگ” اشاره شد، خدنگ درختی است که چوب آن بسیار سخت و محکم است.
- از این چوب در زمان‌های قدیم برای ساخت تیر و نیزه استفاده می‌شده است.
- به همین دلیل، “تیر خدنگ” به تیری گفته می‌شود که از چوب این درخت ساخته شده باشد.
- این تیرها به دلیل استحکام و دقت بالایی که داشتند، در جنگ‌ها و شکار مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
۲. به طور مجاز، به هر نوع تیر و پیکان نیز اطلاق می‌شود:
- در برخی از متون ادبی و تاریخی، از “تیر خدنگ” به طور کلی برای اشاره به هر نوع تیر و پیکان استفاده شده است.
- این استفاده مجاز به دلیل شهرت و کیفیت تیرهایی بود که از چوب درخت خدنگ ساخته می‌شدند.
خدنگ در فرهنگ و ادب فارسی
مرا تو راحت جانی، معاینه، نه خبر
کرا معاینه آید خبر چه سود کند؟
سپر به پیش کشیدم خدنگ قهر ترا
چو تیر بر جگر آید سپر چه سود کند؟
رودکی – قصاید و قطعات
🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸
از هیبت تو بریزد اندر صف جنگ
تیزی ز سنان ، زه از کمان ، پر ز خدنگ
از جود تو خیزد ، ای شه با فرهنگ
پیروزه زکان ، در ز صدف ، لعل ز سنگ
ازرقی هروی – رباعیات
